Renate Dorrestein

Renate Dorrestein schrijft liefdevol portret over Wsw'er

Met veel warmte, humor en mededogen schetst de schrijfster het leven van Igor op de sociale werkplaats en thuis bij zijn oma. Na lezing besef je weer eens hoe belangrijk een beschutte werkplek voor mensen met een beperking is.

Ze heeft er een mooi woord voor: 'kleinwijs'. De hoofdpersoon in Renate Dorresteins nieuwste boek 'is er hoop' heeft een verstandelijke beperking, maar zelf vindt hij, dat hij het goed getroffen heeft. 'Er bestaan wel honderd ziektes en ik heb ze geen van alle.'

Dorrestein schrijft graag over gewone mensen. Van haar hoeft het niet zo fancy allemaal. Ze is een van de weinige schrijvers, die oudere vrouwen als hoofdpersoon neemt. is er hoop gaat over Igor, die op de sociale werkplaats werkt en zijn oma Nettie, een toiletjuffrouw. Niet bepaald sexy onderwerpen en dat merk je aan de literatuurkritieken. 'Ik krijg zelden goede kritieken,' stelt Dorrestein.
 

Ze haalt haar schouders erbij op. Over de verkoop van haar boeken heeft ze weinig te klagen. Maar soms is het wel slikken, als ze de kritieken leest. Zoals bij de kop van Vrij Nederland boven de recensie van haar laatste boek. De kop luidde: 'Onder mongolen'

'Is het dan volstrekt aan die redactie voorbij gegaan dat het woord mongool absoluut niet meer kan?' vraagt ze zich af. Zelf heeft ze veel affiniteit met mensen met een beperking. In de zeventiger jaren schreef ze voor Panorama ('toen nog een lezenswaardig blad')een reportage over de sociale werkplaats. Ook bracht ze, voor een andere reportage, een weekje door bij een gezin met een kleuter met het syndroom van down. 'Ik weet nog zo goed dat ik haar van school haalde en grappig wilde zijn. 'Doe normaal' zei het kind tegen mij. Die opmerking schoot me weer te binnen, toen ik nadacht over de hoofdpersoon van dit boek.' Vanuit Igors visie mankeert er niets aan hem en doet zijn omgeving raar. Dorrestein kroop in de huid van Igor en maakt er een levenslustige jongen van. Doordat hij alle opmerkingen letterlijk opvat verzeilt hij van het ene misverstand in het andere. Gravend in haar geheugen weet ze dat haar betrokkenheid bij mensen met een laag IQ uit haar jeugd dateert. 'Ik had een oom Fons, die nooit was getrouwd en bij mijn oma in huis woonde. Hij was mijn liefste oom, waar ik mee kon praten en spelen. Mijn oma noemde hem 'kleinwijs'.'

Een vreemde titel

Het boek heeft een vreemde titel: is er hoop. Die titel behoeft uitleg. Vijf jaar geleden schreef Dorrestein het boek Zolang er leven is. 'Het was niet mijn bedoeling om daar een vervolg op te schrijven.' Het duurde dan ook vijf jaar en in die tijd schreef Dorrestein drie andere romans.

Zolang er leven is gaat over een baby, die gestolen wordt tijdens een picknick van bevriende stellen. Als het plotseling gaat regenen, vertrekken de aanwezigen overhaast in de veronderstelling dat een ander de baby wel meeneemt. Het boek gaat over de ondraaglijke onzekerheid, als een naaste wordt vermist. In het boek wordt de baby na twee maanden in blakende welstand teruggebracht. Maar het blijft onduidelijk, wat er is gebeurd.
 

'Mijn lezers bleven me mailen over de onbekende babyontvoerder, en ik vertelde ze steeds opnieuw dat mijn boek gaat over die onzekerheid en niet bedoeld is als een 'plot'. Jaren later op vakantie in Terschelling zag ik een jonge vrouw met het syndroom van down, die met de 

baby van haar zus rondliep. Ik besefte dat ze zelf waarschijnlijk nooit kinderen zou krijgen en had met haar te doen. Opeens wist ik door wie baby Babette ontvoerd zou kunnen zijn.'
 

Eén zinnetje in het boek Zolang er leven is legt het verband. Dat is het meisje Bobbie dat het niet uithield op de sociale werkplaats en bij haar zus gaat wonen.

Toen moest het boek geschreven en elke keer is Dorrestein weer verwonderd over het schrijfproces. Zomaar uit het niets komen de hoofdpersonen bij haar binnen. 'Wat dat toch is? Natuurlijk ik word met de jaren een wandelende archiefkast, maar er komt ook iets magisch bij kijken. Kurt Vonnegut, (Dorresteins favoriete auteur), noemt het een 'collectief weten', waar je als schrijver toegang toe krijgt'.
 

Igor en zijn jonge oma, de oude hippie, Nettie, dienden zich bij haar aan. Maar ook Jack, bedrijfsleider van de sociale werkplaats en de Surinaamse snackbarhouder, Stanley, zijn plotseling present en geven oma en kleinkind de steun die ze verdienen.
 

is er hoop is geschreven uit het perspectief van de kinderontvoerders en geeft een realistisch beeld van de denkwereld van mensen met een beperking en de grote en kleine tobberijen van hun verzorgers. Het boek begint met het heuglijke feit, dat Igor is aangenomen bij de Sociale werkplaats. Igor koopt bij Zeeman een overhemd en een das, net als Jack de bedrijfsleider. Opgetogen zijn hij en zijn oma Nettie na het kennismakingsgesprek. De eerste ochtend brengt zijn oma hem naar de plek, waar hij door een busje zal worden op gehaald. Om vijf uur s middags staat hij er nog. Hij durft niet weg te gaan ondanks de felle zon en de honger. De buschauffeur had hem nog niet op de lijst staan.
 

Maar na de slechte start gaat Igor toch écht aan het werk. Hij plakt stickers op dozen die naar Engeland gaan. De chauffeur, die Frans heet, vergeet hem nu niet meer. 'Het gaat retegoed,' vertelt Igor aan Nettie. En zo gaat het nog jaren goed. Het gaat pas mis als Igor aanpapt met een chaotisch zestienjarig meisje, dat van huis wegliep. Lisa lijdt aan hersenletsel na een verkeersongeluk. Tijdens een uitstapje nemen ze samen een baby mee, die ze vinden op een open speelweide. Nettie veronderstelt, dat de baby van Lisa is en stelt haar huis voor hen open. Igor en Lisa spelen een tijd lang vadertje en moedertje onder Netties vleugels. Maar het gezinsgeluk kan niet lang duren.
 

Routine of afwisseling

Dorrestein heeft zich goed verdiept in het leven van een jongen met een verstandelijke beperking en de problemen die hij en zijn oma in het dagelijks leven tegenkomen. Het is een ontroerend boek, waarin je gaat houden van Igor en Nettie. Ook Jack de bedrijfsleider speelt een sympathieke rol. Als Igor weigert om te gaan werken, omdat hij intens verdrietig is dat er een collega vertrekt, stelt Jack zijn oma gerust. 'Alles draait hier op routine en mensen raken aan elkaar gehecht. Dus als er iemand weggaat, is iedereen van slag. Houd hem een paar dagen thuis en leid hem een beetje af. Maandag geef ik hem promotie. Hij mag dan bij de stofzuigers.'

Igor houdt van routine en die probeert zijn oma hem te geven. Hij kan heel explosief en onberekenbaar zijn en ze weet zich soms geen raad met zijn seksuele escapades. Ze houdt hem in toom door hem vol te proppen met zoete baksels en puddingen, waardoor Igor vadsig en tevreden voor de buis hangt, na zijn werkdag in Wsw-verband. Toch ziet ze ook dat hij afslankt en opbloeit, als Lisa's komst grote veranderingen teweeg brengt. Het is mooi, hoe dit dilemma, routine of variatie, in het boek speelt. Jaren lang hetzelfde werk op dezelfde plek of nieuwe uitdagingen buiten de vertrouwde muren. Het is een actuele discussie in de sociale werkvoorziening. Voor Igor wordt het leven té gecompliceerd, als hij, na jaren sierstrips bevestigen op een Deluxe caravan, opeens een ander type sierstrips moet gebruiken. Hij weigert dat te doen en wordt bijna gewelddadig.
 

Dat betekent voor Igor ontslag en als het boek eindigt, dreigt zijn betrokkenheid bij de kinderontvoering uit te komen. Igor in de gevangenis, je moet er niet aan denken.

Dorrestein leert haar lezers met dit boek, dat mensen met een beperking liefde en aandacht verdienen en dat je voor die aandacht ook veel terug krijgt.

info:, roman van Renate Dorrestein, titel: is er hoop