Neurofeedback succesvol bij migraine en ADHD

Twintig jaar migraine, alle pillen en diëten al een keer geprobeerd en nu na dertig uur neurofeedback van de migraine af. Zou het echt mogelijk zijn? Simone Vroom (51) is het levende bewijs. Ze kan het nog nauwelijks geloven. Ze had wekelijks migraine en nu bijna niet meer. En zij is niet de enige. De Neurofeedback Group Nederland claimt bij 80% van hun hoofdpijnpatiënten succes te hebben

Simone Vroom vertelt er enthousiast over: 'Het is absoluut geen belastende therapie. Je zit in een luie stoel, je benen op een voetenbank. Met zachte hand worden er elektroden op je hoofd geplaatst en dan mag je naar een filmpje kijken, een tekenfilmpje of een natuurfilm. Je mag zelf kiezen'. Het kan bijvoorbeeld de populaire tekenfilm Shrek zijn. Je kijkt dan naar Shrek, die in gesprek is met zijn ezeltje. Maar helaas stottert Shrek. Hij is niet goed te volgen. Steeds mis je een paar woorden. Je spant je in, maar dat helpt niet. 'Je moet een beetje beschouwend kijken', zegt de therapeut. Dat helpt. Shrek wordt iets duidelijker. Achter je zit de therapeut, die op zijn computer ziet of je hersengolven veranderen. Dat is precies de bedoeling.

Relatief eenvoudig
Tevoren is er een plan gemaakt, een model waar je naar toe moet groeien in een dertigtal sessies. Als er na tien sessies geen vorderingen zijn wordt de neurofeedback-behandeling meestal gestopt, vertelt Kjeld Hoogveld, directeur van de Neurofeedback Group gevestigd in Arnhem, Den Bosch en Heerenveen. 'We gaan niet eindeloos door. Dat is voor patiënt en therapeut alleen maar frustrerend. Na 8 à 10 keer heb je er zicht op of de behandeling effect heeft. Migraine is voor ons een relatief eenvoudig probleem', vertelt hij. 'We zijn met een zevental psychologen van verschillend pluimage. Er zijn neuropsychologen bij maar ook klinisch psychologen. Dat wil ik ook graag zo. De neuropsychologen zijn de techneuten onder ons en het is goed als die aangevuld worden door de anderen.'

Toepassingen
Soms liggen aan de migraine problemen ten grondslag, die op een andere manier opgelost moeten worden. In het Neurofeedbackcentrum in Arnhem is ongeveer 60 % van de patiënten kind en 40 % volwassen. Bij de kinderen gaat het vooral om aandachtsstoornissen, zoals ADHD en ADD. Daarmee is neurofeedback nog het meest bekend geworden. Ook epilepsie is een terrein waar neurofeedback succesvol is. In zijn folder noemt Hoogveld nog een aantal andere toepassingen: depressie, angsten, fibromyalgie (wekedelenreuma), tinnitus (oorsuizen) en burn-out. De jongste patiënt in zijn praktijk is 7, de oudste was 83.

Verschil neuro- en biofeedback
Neurofeedback is een specifieke toepassing van biofeedback. Bij biofeedback worden lichaamssignalen als spierspanning, huidgeleiding, ademhaling, hartslag en vingertop-temperatuur gemeten. Met behulp van een computerprogramma zijn die signalen direct zichtbaar voor de therapeut en de patiënt. De patiënt leert die lichaamssignalen herkennen en beïnvloeden. Bij neurofeedback worden niet de lichaamssignalen maar de hersengolven middels een EEG (electro-encefalogram) gemeten. Door het plakken van elektroden op het hoofd is de hersenactiviteit op een computerscherm zichtbaar. De therapeut volgt de geproduceerde hersengolven van de patiënt die naar een filmpje kijkt. Alleen wanneer de patiënt de gewenste hersengolven produceert, gaat het filmpje vloeiend lopen. Het is een systeem van beloning waar het brein op reageert door de juiste hersenactiviteit te produceren. De hersenen zijn actief maar de patiënt zit er ontspannen bij.

Lichaam en geest
Artsen reageren afwijzend of sceptisch op neurofeedback. Soms antwoorden ze heel eerlijk dat ze er geen verstand van hebben. Toch is neurofeedback volgens Hoogveld geen alternatieve geneeswijze maar een wetenschap. In 1965 werd wetenschappelijk vastgesteld dat hersenactiviteit te trainen is. Sindsdien is er veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de toepasbaarheid. Er is ruim onderzoek voor handen naar de neurofeedback-behandeling van epilepsie en ADHD. Over toepassingen bij andere klachten is minder bekend. De behandeling van migraine met neurofeedback heeft dus nog een experimenteel karakter, maar de resultaten zijn veelbelovend. 80% Van zijn hoofdpijnpatiënten heeft baat bij de Neurofeedbackbehandelingen, vertelt Hoogveld.

Breinstimulering
Ook in Nederland is een onderzoek gestart. In het Radboudziekenhuis in Nijmegen gaat hoogleraar psychiatrie, Jan Buitelaar, samen met collega's van ander universiteiten onderzoek doen naar de effectiviteit van breinstimulerende therapieën. Verschillende overheidsinstanties hebben onderzoeksgeld beschikbaar gesteld om verschillende toepassingen te onderzoeken. Voorlopig lijkt het erop dat vooral toepassing bij ADHD onder de loep wordt genomen. Er worden alleen proefpersonen met ADHD gezocht voor het onderzoek. Misschien een punt van aandacht en actie voor de Nederlandse Vereniging van Hoofdpijnpatiënten! Het zou jammer zijn om deze kans voor migrainepatienten te laten lopen.

Klassiek
Dat artsen en neurologen nog weinig op hebben met neuro- en biofeedback heeft volgens psycholoog Hans Schutz alles te maken met de klassieke scheiding van lichaam een geest. 'De filosoof Descartes stelde begin 17de eeuw dat er een scheiding is tussen lichaam en geest en daar houden we in het wetenschappelijk onderwijs nog steeds aan vast. Artsen worden opgeleid om ziektes van het lichaam te behandelen door chemisch of chirurgisch in te grijpen. Psychologen houden zich bezig met het leren en afleren door middel van de geest om op die manier ziektes positief te benvloeden. Inmiddels weten we dat je met de chemie, zeg maar met medicatie, de geest kunt beïnvloeden. Denk maar aan depressies. Andersom is ook waar: door verandering van denkpatronen blijkt de chemie meetbaar te veranderen. De scheiding van lichaam en geest is dus achterhaald.' Conclusie: je kunt een ziekte als migraine zowel met pillen als met psychologische training beïnvloeden.

Rekening
Wie zijn verzekeraar benadert voor een vergoeding van een neurofeedback-therapie krijgt vaak nul op het rekest. Slimmer is het om naar psychologische hulpverlening te vragen. Daarmee wordt de biofeedback, mits gegeven door geregistreerde psychologen, declareerbaar bij een groot aantal verzekeraars. Maar lukt het niet dan zijn er nog andere oplossingen denkbaar. Werkgevers, die kampen met regelmatig verzuim zullen wellicht graag bijdragen aan een oplossing van dit probleem door middel van neurofeedback. Voor arbeidsongeschikten met een uitkering van het UWV is de therapie bereikbaar als training onder de naam 'neurocoaching'. Een andere mogelijkheid is het Persoons Gebonden Budget (PGB). In 2007 kon een PGB van 2500 euro vrij besteed worden aan activerende en ondersteunende hulp. Dat bedrag kan nu nog voor neurofeedback gebruikt worden, maar deze regelingen zijn wel aan voortdurende verandering onderhevig. Voor de volledigheid hoort ook de belastingdienst bij dit verhaal. Wie een eigen bedrijf heeft kan de neurofeedback als training opvoeren en bij hoge ziektekosten valt neurofeedback onder de aftrekbare bijzondere ziektekosten.

Doe het zelf (niet)!
Bio- en neurofeedback verwerven zich langzaam maar zeker een plek onder de reguliere behandeling van ziektes als ADHD, epilepsie en migraine. Onderzoek zal gaandeweg ook de effecten op langere termijn zichtbaar maken. Over de hersenen weten we lang niet alles. Hoogleraar Buitelaar meent dat andere behandelmethoden naast medicatie zeer wenselijk zijn. Medicatie blijft symptoombestrijding met negatieve bijwerkingen Hij heeft het dan over ADHD, maar voor migraine geldt hetzelfde. Migraine geneest niet door medicatie. We weten nu zoveel meer over de beïnvloeding van hersenfuncties. Tegelijkertijd is er computertechnologie beschikbaar om die zichtbaar te maken. Daarom moeten we de nieuwe behandelmethoden serieus onderzoeken.

Waarschuwingen
Twee waarschuwingen zijn hier op zijn plaats. Niet alle vormen van hoofdpijn kunnen behandeld worden met bio- of neurofeedback. Met name migraine en spanningshoofdpijn zijn vormen van hoofdpijn, waarbij volgens de behandelaars succes wordt behaald. Verder is er onder bio- en neurofeedback-therapeuten veel kaf onder koren. Het is belangrijk om je van deskundigheid te verzekeren.  Vanuit Amerika komen er via internet  een soort 'doe-het-zelf-therapieën' op de markt. Zonder deskundige begeleiding zijn deze therapieën volgens Hoogveld niet verantwoord, laat staan effectief. Internet staat bol van de bio- en neurofeedback-therapieën. Betrouwbare informatie en begeleiding is onontbeerlijk. 

Voor verdere informatie:
www.neurofeedbackgroup.nl